فارسی
English
العربية
آشنایی با محدوده مسجدالاقصی
حرم شريف
حرم‌الشريف بنايي است تقريباً به شكل يك سكّوي چهارضلعي تا حدّي شبيه به ذوزنقه که در بلندي واقع شده. در بخش جنوب شرقي قدسِ قديمي قرار دارد و به شكل متوازي‌الاضلاع است. مساحت حرم شريف حدود 141 هكتار است. حرم‌الشّريف داراي ده درب بسته است و در آن تعدادي راه‌رو وجود دارد كه پادشاهان و واليان مختلف، آن‌ها را به‌مرور زمان ساخته‌اند. نام حرم‌الشّريف بر مسجدالاقصی و قبةالصخره و ساير ساختمان‌هاي اطراف آن‌ها تا ديوارهاي حصار شهر اطلاق مي‌گردد.
يهوديان و مسيحيان به حرم‌الشّريف جبل‌الهيكل و كوه معبد (Temple Mount) مي‌گويند و بر اين باورند كه معبد اول و دوّم بر فراز آن قرار داشته است.
حرم‌الشّريف از چهار طرف داراي حصار سنگي با عظمت و بلندي مي‌باشد. قسمت بيروني اين حصار، در طرف شرق و جنوب و مخصوصاً در سمت جنوب غربي بسيار گود است كه نشان‌دهنده‌ي حالت اوليّه و طبيعي محل حرم است كه بر بالاي كوه موريا واقع بوده و اطراف آن درّه بوده است و هنوز آثار دره، در قسمت‌هاي جنوب و جنوب غربي حصار كاملاً مشهود است. اين حصار از قسمت بيروني‌اش در سمت جنوب غربي، بسيار بلند مي‌باشد و با سنگ‌هاي عظيم و با قُطر زياد ساخته شده است و به نظر مي‌رسد كه بسيار قديمي مي‌باشد. در حال حاضر طول قسمتي كه در اين مبحث مورد بررسي قرار دارد، 22 متر و ارتفاع آن بالغ بر 20 متر است.
ديوار غربي، تنها بخش باقي مانده از معبد دوّم است كه در اعتقادات يهود «ديوار ندبه» نام دارد و به عقيده‌ي يهوديان مقدّس‌ترين اماكن است و هم‌واره جایگاه نيايش و سوگ‌واري بوده است. اين ديوار در اصطلاح مسلمين به «جدارالبُراق» مشهور است. به طوري كه در تفاسير آمده، پيامبراكرم (ص) در شب معراج وقتي كه به بيت‌المقدس رسيد، بُراق، مركب خود را در پاي همين ديوار متوقّف ساخت و خود وارد حرم‌الشّريف شد. به همين جهت مسلمين به اين ديوار به ديده‌ي احترام مي‌نگرند.
پس از خروج دولت عثماني از فلسطين، موضوع ديوار بُراق بهانه‌اي براي ايجاد اختلافات و درگيري‌هاي خونين بين مسلمانان و يهوديان در فلسطين و بيت‌المقدّس گرديد كه تا تشكيل حكومت صهيونيستي ادامه يافت. گفته مي‌شود كه تنها در جريان درگيري‌هايي كه بر سر تصرّف ديوار بُراق در سال 1929 م اتفاق افتاد، طرفين جمعاً 251 كشته و 580 زخمي دادند.
مسجدالاقصی
در محدوده‌ي حرم شريف دو بناي معروف قرار دارد كه معمولاً با يك‌ديگر اشتباه گرفته مي‌شود. اوّلي مسجدالاقصی است. مسجدي با گنبد كبودرنگِ كروي در ناحيه‌ي جنوب شرقي حرم شريف. از لحاظ قدمت ساخت، دوّمين مسجد روي زمين است كه گويند حضرت يعقوب آن را بنا نمود، حضرت داوود تجديد بنا كرد و جناب سليمان به اتمام رسانيد. در حديثي از رسول اكرم روايت شده كه فاصله‌ي زماني احداث مسجدالحرام و مسجدالاقصی، چهل‌سال است. بناي فعلي مسجدالاقصی داراي 80 متر طول و 55 متر عرض است. مستطيلي‌شكل بوده و گنبدي در انتهاي خود دارد. بناي مذبور بر روي 53 ستون اصلي از مرمر و 49 ستون حائل سنگي ضخيم و مربع‌‌شكل قرار دارد. صدر قبّه از چوب ساخته شده و از خارج با ورق‌هايي از سرب پوشيده شده است. داخل قبّه نيز به شكل زيبايي خاتم‌كاري و تذهيب گرديده است.
قبةالصخره
بناي دوّم، قبةالصخره نام دارد. يك مسجد عظيم هشت‌ضلعي به قطر 52 متر با يك گنبد طلايي‌رنگ بزرگ كه بر روي صخره بنا شده. گنبد حدود 20 متر قطر و از زمين تقريباً 54 متر ارتفاع دارد. اين بنا از مهم‌ترين آثار معماري اسلامي در جهان است و تقريباً در وسط حرم شريف قرار گرفته. قبةالصخره يكي از زيباترين مكان‌هاي مقدس روي زمين است و از نظر سبك معماري نقاشي و ساختمان جزء ساختمان‌هاي بي‌نظير جهان محسوب مي‌گردد؛ زيرا قبةالصخره داراي سه شاخص عمده‌ي ساختماني مي‌باشد كه در ساختمان مساجد و اماكن مقدّس ديگر مشاهده نمي‌شود:
1) ساختمان كلاً بر روي سكويي ذوزنقه‌اي شكل واقع شده است.
2) شكل قبةالصخره، خلاف ساختمان‌هاي مساجد و اماكن مقدّس جهان كه معمولاً مستطيل‌شكل هستند از يك هشت‌ضلعي منظّم تشكيل گرديده است.
3) ساختمان قبةالصخره باز هم خلاف ساختمان مساجد، فقط داراي يك گنبد بزرگ مي‌باشد و مناره ای ندارد.
در داخل ساختمان چهار پيل‌پايه‌ي قطور و دوازده ستون، بر گرد صخره برپا شده است كه گنبد بر آن‌ها قرار دارد. محل صخره همان جايي است كه در زمان حضرت سليمان(ع) نخستين معبد يا هيكل ساخته شد. زير صخره غاري است كه در آن تقريباً ده نفر مي‌توانند نماز بگذارند و این محل به عنوان مسجد در داخل صخره تعبيه شده است، به همين جهت قبةالصخره را مسجدالصخره نیز می‌نامند. كف مسجد صخره در حدود سه متر پايين‌تر از كف قبةالصخره است و براي ورود به داخل مسجد صخره از پله‌هاي سنگي كه با حجّاري بر ديوارهاي صخره احداث شده است، استفاده مي‌شود. صخره داراي ابعاد تقريبي 17 و 13 متر است. بر قطعه‌اي از يك ستون مرمرين در جنوب غربي صخره «قدم محمد (ص)» قرار دارد كه گفته می‌شود جاي قدم‌هاي مبارك پيامبراكرم (ص) در شب معراج است.
قبةالصخره از لحاظ تزئينات از غني‌ترين ساختمان‌هاي اسلامي است. بناي فعلي مسجدالاقصی و قبةالصخره در زمان امويان ساخته شده و در دوره‌هاي بعدي مورد مرمت قرار گرفته. صحن قبةالصخره، پيرامون آن‌را احاطه كرده و از حرم شريف تقريباً 4 متر بالاتر است و با پلكان به آن مربوط مي‌شود.
قداست و جایگاه معنوي مسجدالاقصی
منشأ قداست و فضيلت مسجدالاقصی در سه مورد است:
1) بناي مسجدالاقصی (بيت‌المقدس) و تجديد آباداني آن توسط پيامبران الهي،
2) قبله‌گاه اول مسلمين،
3) محل معراج پيامبراكرم (ص).
به مدت 13 سال یعنی تا سال دوّم هجری قبله‌ي مسلمين مسجدالاقصی بود. از آن‌جا كه بيت‌المقدس از مسجدالحرام دورتر بوده و در ورای آن مسجدي نبوده، آن را مسجدالاقصی (مسجد دورتر) ناميده‌اند.
بيت‌المقدس مهد هر سه دين الاهي اسلام، مسيحيت و يهوديت است. اين مسجد با واقعه‌ي اسراء و معراج نبي‌اكرم (ص) جایگاه ممتازي يافت. در 27 رجب سال اول هجري پيامبر اكرم شبانه از مسجدالحرام به مسجدالاقصی منتقل شد و از آن‌جا به آسمان رفت. حركت اوّل را «اسراء» و دوّمي را «معراج» مي‌گويند.
خداوند متعال با بيان اين واقعه و در اهميّت مسجدالاقصی مي‌فرمايد:
«سبحان الذي اسري بعبده ليلا من المسجدالحرام الي المسجد الاقصي الذي باركنا حوله …» (پاك و منزه است خداوندي كه در شبي بنده‌ي خويش را از مسجدالحرام به مسجدالاقصی كه پيرامونش را مبارك و پرنعمت ساخت سير داد …) (اسراء- آیه 1)
در حديثي از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه فرموده‌اند:
«بار سفر مبنديد مگر به سوي سه مسجد: مسجدالاحرام، مسجدالنبي و مسجدالاقصی.»
اميرالمؤمنين امام علي(ع) فرموده‌اند:
«چهار مكان در دنيا از حضر‌هاي بهشتي هستند: اوّل مسجدالحرام، دوّم مسجدالنبي (ص)، سوّم مسجد بيت‌المقدّس (الاقصي) و چهارم مسجد كوفه» هم‌چنين ايشان فرمودند: «يك نماز در بيت‌المقدس (مسجدالاقصی) برابر با هزار نماز است.»
