فارسی
English
العربية
تاریخ مبارزات اسلامی و انقلابی در افغانستان با پیچ و خم های بسیار همراه است. این مبارزات از دوران استعمار انگلیس در قرن 19 شروع شد و اوج آن شکست بریتانیا در افغانستان، با وجود پیروزی این پادشاهی در جنگ جهانی اول، و خروج از این کشور بود اما اوج اتفاقات مربوط به نهضت اسلامی افغانستان را باید در قرن گذشته و بخصوص بعد از درگیری های جریان های اسلامی با حکومت مارکسیستی افغانستان و در ادامه تهاجم رژیم شوروی به این سرزمین به حساب آورد.
شیعیان افغانستان، که عموما از قوم «هزاره» هستند، را می توان یکی از گروه های پیشتاز مبارزه با اشغالگران و مستبدان و در تاریخ افغانستان به حساب آورد. یکی از برجسته ترین رهبران شیعی تاریخ افغانستان علامه شهید «سید اسماعیل بلخی» جزو مهم ترین مبارزان مسلمان و شیعه تاریخ افغانستان است که نه فقط در افغانستان بلکه حتی در زمان تحصیل در ایران نیز با استبداد پهلوی اول، خصوصا در زمان قیام های ضد کشف حجاب در مشهد مقدس و همچنین علیه رژیم صهیونیستی در ابتدای تأسیس آن (1327/1948) نیز، مبارزه کرد. 9 سال پس از سرنگونی رضاخان در ایران، شهید بلخی در حال اجرای کودتایی انقلابی علیه رژیم ظاهر شاه در افغانستان بود که به دلیل خیانت یکی از نیروهایش طرح ناکام ماند و او و تعدادی از عوامل این اقدام زندانی شدند[1].
از سوی دیگر کشته شدن «غلام محمد نیازی» رهبر «نهضت جوانان مسلمان افغانستان»، سازمان با گرایش های اخوانی و شبیه تشکیلات مسلمانان اسلامگرای بوسنی در سال های جنگ جهانی دوم، در زندان حکومت کمونیست مسلک جدید افغانستان در کابل باعث اختلاف بین یاران او شد. در نتیجه دو جریان شکل گرفت: معتدلین «حزب جمعیت اسلامی» به رهبری «برهان الدین ربانی» و تندروهای «حزب اسلامی» به رهبری «گُلبُدین حکمتیار».
مدتی کوتاه پس از ترور نیازی در زندان و پیش از فرا رسیدن اولین سالگرد انقلاب اسلامی در کشور همسایه غربی افغانستان، یعنی ایران، اتحاد جماهیر شوروی، که به ادعای حمایت از دولت قانونی افغانستان و در اصل با هدف افزایش نفوذ مسکو در قلمروی آسیای میانه و هم مرز شدن با شبه قاره هند، تهاجمی همه جانبه را علیه افغانستان به اجرا درآورد. این اتفاق سرآغاز شکل گیری مبارزات مسلحانه و تبدیل شدن گروه های معارض حکومت سوسیالیست وقت افغانستان به سازمان های شبه نظامی جهادگرای ضد شوروی بود؛ موقعیتی که آمریکا و شیوخ وهابی هم پیمان شان در شبه جزیره عربستان از یک سو و رفقای دیوبندی آنان در آن سوی مرزهای پاکستان و قلمروی شبه قاره هند از سوی دیگر به بهترین شکل مورد استفاده قرار دادند. هسته اولیه شبکه جهانی «القاعده» در حین همین اتفاقات در بین مرزهای افغانستان و پاکستان شکل گرفت.
در این میان شیعیان هزاره، که نه طرف آمریکا بودند، نه طرف وهابی ها و نه طرف دیوبندی ها بلکه اعتقاد به الگوگیری از قیام عاشورا، آرمان مهدویت و انقلاب اسلامی ایران و رهبری امام خمینی در نبرد با شوروی و رژیم تحت حمایتش در افغانستان داشتند، تشکیلاتی جهادی و انقلابی تحت عنوان «سازمان نصر افغانستان» ایجاد کردند.
سازمان نصر اولین گروه مبارز جهادی شیعی و پیشتاز مبارزات ضد کمونیستی و ضد اشغالگری شیعیان علیه رژیم مارکسیستی و ارتش شوروی در تاریخ معاصر افغانستان به حساب می آید. یکی از افرادی که اقدامات بسیار ویژه ای برای تشکیل و تقویت ساختار و فعالیت های جهادی سازمان نصر را به کار گرفت، حجت الاسلام شهید «سید حسین حسینی»، شاگرد افغانستانی امام خمینی در نجف اشرف، بود[2]. سازمان نصر بعدها و در اواخر دوران اشغالگری شوروی در افغانستان با چند گروه مبارز شیعه دیگر متحد شد و تحت رهبری «شهید عبدالعلی مزاری»، «حزب وحدت اسلامی افغانستان» را تأسیس کرد[3].
به موازات نبرد با ارتش شوروی در افغانستان، گروهی از جوانان افغانستانی مقیم ایران هم به عنوان بسیجی، چه در یگانی که نام تیپ «ابوذر» را به خود گرفت یا دیگر یگان های رزمی سپاه، طی جنگ با ارتش متجاوز صدام حضور پیدا کردند[4]. بین حدود 500 تا 2000 نفر از این جوانان مجاهد افغانستانی در نبرد با ارتش صدام طی سال های دفاع مقدس به شهادت رسیدند.
پس از پایان حضور نظامی شوروی در افغانستان و به دنبال آن سقوط دولت کمونیستی، با وجود استقرار دولت مجاهدین در کابل، درگیری هایی میان گروه های مبارز مسلمان در مناطق مختلف افغانستان شکل گرفت تا این که آخر کار، «طالبان» وارد صحنه شد و توانست کابل را به تصرف خود درآورد. برخوردهای تند و خشن طالبان با گروه های مخالف و رقیب از یک سو و اجرای کج فهمانه از شریعت از سوی دیگر، باعث شد رهبران و گروه های دیگری (خصوصا تشکیلاتی جدید از شیعیان به نام «سپاه محمد (ص)» از مجاهدان در برابر این تشکیلات قرار بگیرند. یکی از افرادی که این وسط توجه زیادی به سمت ایران نشان داد و با کمک ایران در مقابل طالبان ایستادگی کرد، «احمد شاه مسعود» یکی از فرماندهان ارشد نبرد با شوروی و وزیر دفاع سابق در دولت مجاهدین به برهان الدین ربانی بود[5]. او ارتباط نزدیکی با سردار سپهبد شهید «حاج قاسم سلیمانی»، که در آن زمان به تازگی فرماندهی نیروی قدس سپاه را عهده دار شده بود، داشت و با کمک او حتی توانست بخش قابل توجهی از منطقه خود، پنجشیر، را از سلطه طالبان حفظ کند[6]. با این حال او دو روز قبل از حملات یازده سپتامبر و متعاقب آن حمله آمریکا به افغانستان ترور شد.
بی ثباتی تمام وضعیت افغانستان را فرا گرفت. آمریکایی ها با کمک عوامل اطلاعاتی جدیدشان در افغانستان به دنبال شناسایی نیروهای متحد انقلاب اسلامی در افغانستان، خصوصا نیروهای باقی مانده از تیپ ابوذر و سپاه محمد (ص)، بودند. گروه هایی از شیعیان با دیدن این وضعیت راهی ایران شدند.
یک دهه بعد از اشغال افغانستان توسط آمریکا و ناتو، هم پیمانان تکفیری این دو قدرت وضعیت را در سوریه بهم ریختند و تهدید کردند که حرم های مقدس اهل بیت (ع) را تخریب خواهند کرد. در مقابل این وضعیت تعدادی از رزمندگان و نیروهای کهنه کار تیپ ابوذر و سپاه محمد (ص) از ایران درخواست کمک و آموزش کردند؛ خواسته ای که مورد تأیید فرماندهان نظامی ارشد ایران قرار گرفت[7].
از دل این گروه ابتدا گردان، سپس تیپ و در نهایت لشکر «فاطمیون» شکل گرفت؛ لشکری که در جنگ های سوریه با قدرت در برابر تروریست های تکفیری جنگید و در این راه بهترین فرماندهانش، در رأس شان شهیدان «علیرضا توسلی» (ابوحامد) و «رضا بخشی» (فاتح) فرمانده و قائم مقام لشکر، را تقدیم کرد.
به همین دلیل تلاش های بسیاری در داخل و خارج از کشور، خصوصا پس از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان که با چراغ سبز آمریکا انجام شد، برای ایجاد شکاف در بین نیروهای مسلمان انقلابی افغانستان و برادران و خواهران شان در ایران به اجرا درآمد؛ فتنه ای که همچنان ادامه دارد.
[1] https://hazare.blogsky.com/1390/12/29/post-21/
[2] https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4316/8269/
[3] https://taqribstudies.ir/جنبش-اسلامی-افغانستان
[5] https://www.imna.ir/news/520700/
[6] https://generalsoleimani.com/fa/article/نقش-شهید-قاسم-سلیمانی-در-تشکیل-سپاه
[7] مصاحبه خبرگزاری دفاع مقدس با شهید مصطفی صدرزاده (ملقب به «سید ابراهیم») در مورد لشکر فاطمیون، چند ماه پیش از شهادت
