فارسی
English
العربية
قرن ها پیش از این که استعمارگران انگلیسی، هلندی، فرانسوی، آلمانی و دیگران پا به جنوب شرق آسیا و اقیانوس آرام جنوبی بگذارند و زمین ها و جزایرش را با زور سلاح تصرف و استعمار کنند، اسلام و خصوصا مکتب تشیع وارد این منطقه شده بودند.
اولین موج مهاجرت سادات و شیعیان به سمت مناطق جنوب شرق آسیا و جنوب اقیانوس آرام در قرن چهارم هجری و توسط ساداتی از نسل امامزاده علی بن جعفر الصادق (ع) (ملقب به جعفر عویضی؛ امامزاده مشهور مدفون در شهر مقدس قم) شکل گرفت. مقصد اصلی این مهاجران اندونزی، مالزی، فیلیپین و جزایر سلیمان بود.
بعد از پایان کار حکومت های محلی شیعی، قدرت جریان های اسلامی به سمت نیروهای سنی شافعی مذهب رفت که سرانجام اکثریت جمعیت مسلمانان در جزایر مالایا را تشکیل دادند.
در همان دوره زمانی اسلام هم از طریق تجار عرب و هم از طریق حکام مسلمان مالایا به شکل گسترده تری وارد فیلیپین شد و به صورت ویژه ای در مناطق جنوبی فیلیپین، مخصوصا در جزیره «میندانائو»، استقرار پیدا کرد تا جایی که امروز جنوب فیلیپین مرکز اصلی استقرار مسلمانان این کشور است.
طی قرن های بعد رقابت های استعماری بین دولت های اروپایی بر سر تصاحب خشکی و جزایر جنوب شرق آسیا و جنوب اقیانوس آرام شدت گرفت تا جایی که فرانسه، انگلیس، اسپانیا، هلند، پرتغال، آلمان تازه یکپارچه شده و بازیگران جدیدی مانند آمریکا هر کدام شروع به تصاحب تکه ای از منطقه کردند. مردم مسلمان ساکن در منطقه، خصوصا شیعیان، هم از آزار و اذیت این مهاجران غربی در امان نبودند. از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم کم کم سر و کله نفوذ ژاپنی ها هم در منطقه پیدا شد.
دو جنگ جهانی و تصرف بخش اعظم منطقه توسط ارتش امپراتوری ژاپن در جنگ دوم جزو حوادث بسیار مهم در تاریخ جنوب شرق آسیا به حساب می آید. ژاپنی ها با استفاده از نگاه ضد استعمارگران اروپایی (در آن زمان متفقین غربی) و ضد کمونیستی (در آن زمان ضد شوروی) توانستند گروه هایی از مسلمانان جنوب شرق آسیا را با خود همراه کنند اما سیاست های تند و خشن آنان در مواردی باعث ضد و خورد میان آنان و گروه هایی از مسلمانان در منطقه شد. این روند تا پایان جنگ جهانی دوم و تسلیم ژاپن در برابر آمریکا و متفقین، پس از حملات اتمی به هیروشیما و ناگاسکی، ادامه داشت[3].
با این حال اتفاقی که تأثیر ویژه ای روی حرکات مسلمانان منطقه گذاشت، انقلاب اسلامی ایران در بهمن 1357 (فوریه 1979) بود. پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی در ایران باعث شد گروهی از دولت های منطقه جنوب شرق آسیا باعث وحشت زده شوند چون از صدور انقلاب به کشورشان و کنار رفتن ارزش های غربی وحشت داشتند.
دومین واکنش از طرف نیروهای مردمی مسلمان در قلمروی جنوب شرق آسیا بود که از انقلاب اسلامی ایران استقبال کردند. یکی از این تحولات ناشی از توجه مردمی، آشنایی بیشتر با مذهب تشیع بود که از قرن ها پیش در تاریخ منطقه مفقود شده اما دوباره مخصوصا پس از انقلاب اسلامی ایران در حال احیا شدن بود.
تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، شیعه تحت تاثیر تبلیغات منفی سلفی ها و گروه هایی از وهابیون مستقر در جنوب شرق آسیا به عنوان مذهبی انحرافی شناخته می شد اما پیروزی امام خمینی در نبرد با شاه، علاوه بر این که دغدغه مبارزاتی شیعیان را به اهل سنت منطقه نشان داد، توانست موضوع مهم دیگری به نام «فلسطین» را بیش از پیش در میان مردم منطقه زنده کند تا جایی که با گذشت سال ها از فرمان امام خمینی برای بزرگداشت آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان «روز جهانی قدس»، اندونزی هر سال شاهد تظاهرات و گردهمایی های مردمی این روز است.
گروهی محققان و پژوهشگران جنوب شرق آسیا عقیده دارند که تأثیر انقلاب اسلامی حتی فراتر از این نیز رفته است تا جایی که یکی از آنان از تأثیرپذیری «انقلاب زرد فیلیپین» (زمستان 1364/1986) از انقلاب اسلامی ایران یاد کردند[4]. انقلاب فیلیپین یکی از شاخص ترین انقلاب های تاریخ جنوب شرق آسیا و جهان است که به یک دیکتاتوری 23 ساله پایان و حاکم دیکتاتور را به آمریکا فراری داد. قرن ها سابقه مبارزات استقلال طلبانه مسلمانان فیلیپین، خصوصا نبردهای مسلمانان جنوب این کشور با استعمارگران و اشغالگران اسپانیایی و آمریکایی، اهمیت تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر این منطقه در وجود چنین نگاه ها و تحلیل هایی بی اثر نیست.
نفوذ فعالیت های اسلامی در جنوب شرق آسیا پس از پیروزی انقلاب اسلامی روی مبارزات مسلحانه و آزادیخواهانه مسلمانان جنوب فیلیپین نیز تأثیر گذاشت. سال های نخست پیروزی انقلاب اسلامی با سال های ابتدایی فعالیت هسته های مبارزات مسلمانان جنوب فیلیپین زیر پرچم «جبهه آزادیبخش ملی مورو» همزمان بود.
از اتفاقات مهم در آن زمان حضور «نور میسواری» رهبر جبهه آزادیبخش ملی مورو در سمینار سراسری «نهضت های آزادیبخش جهان» سپاه پاسداران در تهران در پاییز 1361، همزمان با میلاد امام زمان (عج) و روز جهانی مستضعفین، بود. میسواری در سخنرانی خود در آن جلسه برای حضار ایرانی و خارجی پیرامون تاریخ مبارزات مسلمانان جزایر جنوب و غرب فیلیپین علیه استعمار و اشغالگری قدرت های غربی، ضمن ابراز ارادت به امام خمینی (ره)، از شهید «محمد منتظری» یاد و از او بخاطر «تلاش هایش برای حضور نمایندگان مسلمان منطقه در کنفرانس» تشکر کرد[5].
دولت فیلیپین که نتیجه ای امیدوارکننده در ادامه مبارزات مسلمانان مناطق جنوب و غرب برای کسب استقلال نمی دید، سرانجام تصمیم گرفت که خودمختاری آنان را در دو مرحله به رسمیت بشناسد. این موضوع باعث شد گروهی از نیروهای تندروی منتسب به جبهه مورو در سال های پایانی دهه های 60 و آغاز دهه 70 شمسی (80 و میلادی) با پیوستن به القاعده، گروهی تندرو و سلفی را تحت عنوان «ابو سَیّاف» را در بخشی از جزایر مسلمان نشین غرب فیلیپین تأسیس کنند.
با وجود مذاکرات صلح میان مسلمانان و دولت در جنوب فیلیپین، همان طور که انتظار می رفت، فعالیت های ابوسیاف باعث شکل گیری دیدگاه هایی منفی نسبت به مسلمانان در فیلیپین شد. پیوستن به ابو سیاف به داعش و شکل گیری گروه جدید هم پیمان دیگری به نام «دولت اسلامی لانائو» که بخاطر نام بنیانگذارش «عبدالله مائوته» به «مائوته» نیز شهرت پیدا کرد[6]، باعث درگیری هایی خصوصا در اطراف شهر مسلمان نشین «ماراوی» در جنوب فیلیپین شد اما هم دولت مرکزی، هم دولت خودمختار محلی و هم مردم مسلمان خصوصا شیعیان در مقابل اقدامات این گروه ها ایستادگی و اقدامات شان را با شکست مواجه کردند.
در طرف دیگر میدان و در خشکی جنوب شرق آسیا، تایلند که تا حد زیادی به جاذبه های توریستی و البته فساد شناخته می شود، شاهد موجی از گرایش به اسلام و تشیع پس از از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و همینطور پیروزی حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه سال 1385 (2006) بود[7]. در یک مورد از این اتفاقات، گروهی جوان شیعه تایلندی ضمن تأسیس مجموعه ای به نام «انجمن محبین ولایت فقیه» اقدام به فعالیت های خیریه و فرهنگی دیگری کردند که هم اکنون نیز در جریان است[8].
با وجود تلاش های آمریکا و بعضی دولت های محلی و فرامنطقه ای دیگر برای جلوگیری از قدرت پیدا کردن نیروهای طرفدار انقلاب اسلامی در جنوب شرق آسیا، فعالیت های مسلمانان و شیعیان انقلابی در منطقه همچنان تداوم دارد.
[1] نام قدیم مجم الجزایر جنوب شرق آسیا (شامل مالزی، اندونزی، سنگاپور و…)
[2] نام قدیم قلمروی خشکی جنوب شرق آسیا، با تمرکز بر تایلند امروزی
[3] https://weai.columbia.edu/events/imperial-japans-islamic-policies-world-war-ii
[4] https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/10/05/1276538
[5] برای مطالعه متن کامل سخنرانی نور میسواری در سمینار نهضت های آزادیبخش جهان در تهران ر.ک.:
«نهضت های آزادیبخش جهان در گذرگاه انقلاب اسلامی»/ واحد نهضت های آزادیبخش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی/ چاپ دفتر انتشارات سازمان انرژی اتمی ایران/ آبان 1361
[6] برای مطالعه در مورد ابعاد درگیری ها در منطقه ماراوی ر.ک.:
[7] جمیت شیعیان تایلند در زمان حاضر بالغ بر 40 تا 50 هزار نفر تخمین زده می شود.
[8] برای اطلاع بیشتر از فعالیت های مسلمانان و شیعیان انقلابی تایلند ر.ک.:
1. مصاحبه «محمد مهدی زاده» با «شیخ محمد شریف کت سمبون» روحانی تایلندی، اجلاس مجمع جهانی اهل بیت (ع)، خبرگزاری ابنا، تهران، مرداد 1394
2. مستند «ماجرای تایلند»، نویسندگی دکتر محسن رضوانی و کارگردانی مجتبی رضوانی، تهیه شده در سازمان هنری رسانه اوج، 1396
